цяперашні час разведаны сотні радовішчаў больш чым 30 відаў карысных выкапняў. Многія з іх распрацоўваюцца. Мясцовая мінеральная сыравіна выкарыстоўваецца рознымі галінамі гаспадаркі.
Хімічная сыравіна.
У нетрах Беларусі маюцца вялізныя паклады калійнай солі. Найбольшыя з разведанных радовішчаў Петрыкаўсае і Старобінскае. На Старобінскім радовішчы больш, як 30 гадоў вядзецца здабыча калійнай солі.
У Салігорску арганізавана буйная вытворчасць калійных угнаеннеў: дзейнічаюць шахты, абагачальныя фабрыкі ў складзе вытворчага аб’яднання
“Беларуськалій”. Вялікія запасы калійнай солі сканцэнтраваны таксама ў Петрыкаўскім радовішчы. У тэктанічных адносінах усе радовішчы знаходзяцца ў межах Прыпяцкага прагіну. Да саляных тоўшчаў Прыпяцкага прагіну прымеркаваны і разведанныя радовішчы каменнай солі (Давыдаўскае, Мазырскае і Старобінскае). Толькі Мазырскае радовішча распрацоўваецца. З 1983 г працуе Мазырскі саляаврны камбінат па вытворчасці спажыўной солі. Здабыча солі вядзецца шляхам падземнага растварэння. Па буравых свідравінах у салявыя пласты запампоўваецца вада, праз некаторы час атрыманы расол па трубах падаецца ў цэхі камбіната.
Там адбываецца выварванне солі з расолу,яе сушка, ачыстка, упакоўка. Вада запампоўваецца назад ў пласты. Прадукцыя камбіната — спажыўная соль “Экстра”.
На ўсходзе Магілёўскай вобласці (у Мсціслаўскім і Крычаўскім раёнах) выяўлены два радовішчы фасфарытаў.
Буйные радовішчы даламіту знаходзіцца недалека ад Віцебска. На базе Рубаўскага радовішча працуе камбінат “Даламіт”. Ён выпускае даламітавую муку для вапнавання кіслых глеб. З даламітаў можна таксама розныя будаўнічыя матэрыялы.
Гаручыя выкапні.
Беларусь мае не вельмі многа гаручых выкапняў . Тым не менш у нас маюцца ўсе галоўныя віды гаручых выкапняў: нафта, вугаль, торф, гаручыя сланцы.
Ва ўсходняй частцы Палесакй нізіны выяўлена каля 50 радовішчаў нафты.
Але па запасах гэта невялікія радовішчы. Прамысловая здабыча нафты вядзецца з 1965 г. Распрацоўваюцца Рэчыцае, Асташкавіцкае, Давыдаўскае і іншыя радовішчы. У апошнія гады здабыча нафты складае каля 2 млн т у год.
Гэтай нафты краіне недастаткова , значна больш яе паступае з Расіі.Пры здабычы нафты атрымліваецца пэўная колькасць спадарожнага нафтавага газу. Яго перапрацоўваюць на заводзе паблізу Рзчыцы. На поўдні Беларусі разведана некалькі радовішчаў бурага вугалю. Але неадно з іх не распрацоўваецца. Таксама не распрацоўваюцца радовішчы гаручых сланцаў Любанскага і Тураўскага радовішчаў.
Каштоўным відам мінеральных рэсурсаў ва ўмовах Беларусі служыць торф.
Яго радовішчы даволі распаўсюджаны. Многія з іх распрацоўваюцца.
Аднак запасы торфу абмежаваныя, у многіх месцах яны блізкія да вычарпання.
На Беларусі шмат радовішчаў сыравіны для вытворчасці будаўнічых матэрыялаў: лёгкаплаўкіх і тугаплаўкіх глін, мелу, мергелю і будаўнічых пяскоў. Да буйнейшых адносяцца радовішча глін “Гайдукоўка” ў Мінскім раёне, радовішча мергелю “Камунары” ў Касцюковіцкім раёне.
У нетрах Беларусі маюцца залежы і рудных карысных выкапняў: жалезнай руды, алюміневай сыравіны.Да радовішчаў жалезнай руды адносяць: Наваселаўскае (Крэліцкі раён ), Акалоўскае (Стаўбцоўскі). Усе гэтыя радовішчы не распрацоўваюцца.
Ў заходняй частцы Палесай нізіны, у межах Брэсцкай вобласці, знойдзены бурштынавыя россыпы.
Геолагі лічаць перспектыўным выяўленне ў нетрах Беларусі руд медзі, нікелю, свінцу і цынку, і іншых каляровых металаў.
Маюцца праяўленні наяўнасці золата, дыяментаў.
Клімат.
Тэрыторыя Беларусі знаходзіцца пад ўздзеяннем умеранна умераннага тыпу клімату. Гэты тып клімату характарызуецца умераннай колькасццю ападкаў (550-650 мм у год), невялікай амплітудай тэмператур (23◦-26,5◦).Такія кламатычныя паказчыкі
спрыяюць развіццю сельскай гаспадаркі.Так на тэрыторыі Беларусі вырошчваюцца жыта, бульба, лён-даўгунец, цукровыя буракі, ячмень, пшаніца і іншыя культуры.Найбольшая колькасць ападкаў прыходзіцца на лета.
Максімальная гадавая колькасць ападкаў у межах Беларусі зарэгістравана ў Беларусі ў 1906 г у Васілевічах (1016 мм),
мінімальная — у 1961 г у Пінску (280 мм). Максімальная сутачная колькасць ападкаў выпала ў Талачынскім раёне ў 1973 г —143 мм.
Гэта чвэрць іх звычайнай гадавой нормы!У выключна спякотны ліпень 1994 г амаль паўсюдна на Беларусі за ўвесь месяц не выпала не кроплі дажджу.
Самая нізкая тэмпература ў Беларусі (-44◦) была адзначана ў Віцебску ў студзені 1940 г ,самая высокая (+38◦)—у жніўні 1946 г у Гомельскай вобласці (Васілевічы, Жлобін, Лельчыцы).
Паверхневыя і падземныя воды.
Умеранны клімат і рэльеф вызначылі характар рэк Беларусі.
Сярэдняя гушчыня рэк Беларусі даволі высокая 0.44 км/км2, але
Негледзячы на гэта толькі тры ракі у Беларусі маюць даўжыню звыш 500 км: Днепр, яго прыток Прыпяць і Бярэзіна. Нашы рэкі маюць змешанае жыўленне з перавагай дажджавога. На ўсіх рэках назіраецца веснавое разводдзе. Летам і зімой назіраецца самы нізкі ўзровень вады— летняя і зімовая межань. З ўстанаўленнем адмоўных тэмператур рэкі замярзаюць. Звычайна працягласць ледаставу складае 3-4 месяцы, але ў асобныя мяккія зімы яго зусім не бывае. Цячэнне рэк павольнае, бо яны маюць невялікія ўхілы.
Хуткасць цячэння вялікіх рэк складае 0,6-0,7 м/сек, або 2,1 км/гадз.
Тэрыторыя Беларусі занята басейнамі Дняпра, Заходняй Дзвіны, Нёмана, і Заходняга Буга. Самы вялікі басейн Дняпра. Ён ахоплівае больш паловы тэрыторыі краінны ў напрамку з поўначы на поўдзень. Найбольшыя прытокі Дняпра справа— Прыпяць і Бярэзіна, злева— Сож.Рэкі Днепра найбольш выкарыстоўваюцца для судаходства. Больш за ўсё грузаў перавозіцца па Прыпяці, якая Днепра-Бугскім каналам цераз Мухавец звязана з Заходнім Бугам.
Другое месца належыць басейну Нёмана. Прытокі Нёмана— Вілія, Шчара, Зяльвянка.Поўнач Беларусі занята басейнам Зах. Дзвіны.
Буйнейшыя прытокі— Дрыса, Дзісна.
Невялікая тэрыторыя на крайнім паўднёвым захадзе адносіцца да басейна Зах.Буга—прытока Віслы.Па тэрыторыі Беларусі цякуць вярхоў’і яго правых прытокаў—Мухаўца. Нарава, Лясной.
Характэрнай асаблівасццю прыроды нашай краіны з’яўляецца валікая колькасць азёр. Калі ўлічваць малыя азёры, то іх можна налічыць каля 10 тыс. Яны розныя па плошчы, глыбіні,паходжанню
азёрных катлавін.
Большчаць леднікоў утварылася ў выніку дзейнасці старажытныхледанікоў і іх расталых вод. Ёсць таксама карставыя азёры. У далінах рэк, асабліва Прыпяці, многа старычных азер, што засталіся на месцы пакінутага старога рэчышча.
Сасае вялікае па плошчы —Нарач (80 км.кв) , па глыбіні—Доўгае (53,6 м) . (Глядзі табліцу)
Што датычыцца вадосховішчаў, то іх значна меньш, усяго 150.
Яшчэ каля 1500 малых штучных вадаёмаў—прудоў. Самы буйны штучны вадаём на Беларусі— Вілейскае водасховішча.
Акрамя паверхавых, важнае значэнне маюць падземныя воды, што залягаюць на рознай глыбіні.Падземныя воды, якія змяшчаюць не больш за 1 грам растворанай солі ў літры вады,адносяць да прэсных. Прэсныя падземныя воды з’яўляюца галоўнай крыніцай пітнога водазабеспячэння. У розных месцах Беларусі маюцца радовішчы мінеральных вод рознага хімічнага складу. Большасць з іх маюць лекавае значэнне.
Буйнейшыя рэкі
Назва
Агульная даўжыня
(км) Беларусская частка
(км)
Днепр 2145 690
Заходняя Дзвіна 1020 328
Нёман 937 459
Захоні Буг 831 169
Прыпяць 761 495
Сож 648 493
Бярэзіна 613 613
Вілія 510 276
Птіч 421 421
Шчара 325 325
Свіслач 297 297
Буйнейшыя азёры:
Назва
Плошча (кв. Км) Макс. глубина (м)
Нарач 79.6 24.8
Асвейскае 52.8 7.5
Чырвонае 40.3 4
Лукомльскае 37.7 11.5
Дрывяты 36.1 12.0
Выганашанскае 26.0 2.3
Няшчэрда 24.6 8.1
Свір 22.3 8.7
Снуды 22.0 16.5
Чорнае 17.7 2.5
Мядзель 16.2 24.6
Расліннасць.
На тэрыторыі Беларусі выяўлена 1638 відаў сасудзістых раслін. На нацыянальным узроўні ахоўваецца 214 відаў раслін. Сярод іх 171 від высшай расліннасці. Ахове на міжнарадным ўзроўні належаць 3 віды (каралеўскі папаратнік, лясны тюльпан, лаберыя Дортмана).На 01.01.97 г 6,5% тэрыторыі краіны належыла да асоба ахоўваючыхся тэрыторый, агульная плошча якіх складае 1342,4 тыс га. На тэрыторыі Беларусі знаходзіцца 3 нацыянальных парка ( Белавежская пушча, Браслаўскія азёры, Прыпяцкі), адзін запаведнік (Бярэзінскі біясферны), 83 заказніка рэспубліканскага значэння і 684 заказніка мясцовага значэння, 575 помнікаў прыроды.
Жывёльны свет.
Жывёльны свет Беларусі налічвае 453 віда пазваночных і болей за 30 тысяч відаў безпазваночных жывёл розных груп.Многія з іх занесены ў Чырвоную кнігу.Сярод іх зубр, буры мядзведзь, арлан-белахвост, чорны бусел і інш.
Буры мядзведзь самы буйны драпежнік на Беларусі. Даўжыня цела дасягае 240 см, вага да 240 кг. У пачатку XIX ст буры мядзведзь трапляўся на ўсёй тэрыторыі Беларусі, цяпер пераважна ў паўночна-ўсходняй частцы. Лічаць, што на тэрыторыі Беларусі жыве прыкладна 100-120 бурых мядзведзяў, з іх 30-35 у Бярэзінскім запаведніку.Самая буйная драпежная птушка на Беларусі